*Εκφοβισμός

Τα τελευταία χρόνια η χρήση του όρου «μπουλινγκ» γίνεται συχνά, συστηματικά και με τέτοια ένταση που πλέον έχασε την έννοια και την ουσία της. Χρησιμοποιείτε ανελλιπώς και ασύστολα με μια ευκολία πρωτόγνωρη και μια ελαφρότητα που δεν αρμόζει στην αντιπροσώπευση της λέξης. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, χωρίς να επικεντρωθούμε στο ακαδημαϊκό μέρος μιας τεχνικής συζήτησης.

Τι πραγματικά είναι το «μπούλινγκ» ; Λοιπόν, ο εκφοβισμός όπως είναι στα Ελληνικά ο όρος, αναφέρεται στην συμπεριφορά εκείνη κατά την οποία ένα ή περισσότερα άτομα επανειλημμένα και σκόπιμα, με πρόθεση βλάβης επικεντρώνονται στην πρόκληση βίας, σωματικής ή και ψυχολογικής βλάβης σε ένα ή περισσότερα θύματα, ενώ υπάρχει διαφορά ισχύος μεταξύ θύτη και θύματος. Μια συμπεριφορά επαναλαμβανόμενη με σκοπό να προκαλέσει ζημιά/βλάβη και με διαφορά δυναμικής μεταξύ των εμπλεκομένων. Τα σημεία κλειδιά στην προκειμένη περίπτωση αποτελούν η επανάληψη, η πρόθεση βλάβης και η διαφορά δυναμικής.

Ας αναλογιστούμε τώρα πόσο εφαρμόσιμος είναι αυτός ο ορισμός στους τίτλους των διάφορων περιστατικών που έγιναν γνωστά είτε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είτε από τα άλλα μέσα ενημέρωσης είτε ακόμα ως μέρος των κοινωνικών σχολίων μεταξύ μας. Πόσα από εκείνα τα αποτελούσαν ένα μεμονωμένο περιστατικό; Πόσα από εκείνα ο αποδέκτης (θύμα) δεν ήταν στοχοποιημένος; Πόσα από εκείνα δεν υπήρχε πρόθεση για βλάβη ή εμπίπτει σε γκρίζα ζώνη ο προσδιορισμός της; Πόσο έυκολα τελικά χρησιμοποιούμε την λέξη «μπούλινγκ» ;

Που οφείλεται όμως η τόση συχνή (και περισσότερες φορές κακή) χρήση του όρου ; Η πιο αξιόπιστη αιτιολόγηση εμπίπτει στην ιστορική εξέλιξη το όρου στα Κυπριακά (και όχι μόνο) δεδομένα, καθώς για αρκετά χρόνια υπήρχε η παρουσία του μόνο σε ακαδημαϊκά συγγράμματα, σε έρευνες και σε κάποιο βαθμό, μικρότερο δε, στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα. Όλα αυτά άλλαξαν, όταν από μελέτες και παρατηρήσεις προέκυψε ότι ο εκφοβισμός, με την έννοια του όρου όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, παρουσιαζόταν ποσοτικά να είναι σε αύξηση και μπήκαμε σαν κοινωνία σε διαδικασίες ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και κινητοποίησης για το φαινόμενο. Κάπου εκεί χάσαμε το παιχνίδι. Στην προσπάθεια να εξηγήσουμε και να διαχύσουμε πληροφορίες, έγινε τόσο γνωστό και τόσο διαδεδομένος όρος που χάσαμε την ουσία.

Γίναμε «τόσο ευαίσθητοι» που λόγω του ότι πλέον είναι γνωστό χρησιμοποιείται κατά κόρον με συνέπεια να ταπελλοποιουμε με σχετική ευκολία σε κακούς– θύτες και καλούς ανθρώπους – θύματα. Αφήνουμε έτσι την ουσία και τρέχουμε να ζητήσουμε, σαν κοινωνία, την κεφαλή τους επι πίνακι και τον εξοστρακισμό τους γιατί «κάνουν μπουλινγκ». Κατηγορούμε δημόσια, και εξευτελίζουμε με άνεση, κυρίως από την ασφάλεια και απόσταση της οθόνης μας το άτομο ή τα άτομα που σύμφωνα με τον δικό μας (ο καθένας μας έχει και δικό του ορισμό), υπέπεσαν σε αυτό το θανάσιμο αμάρτημα ! Ενώ παράλληλα η άλλη η ευρεία χρήση του όρου περιορίζει την σημαντικότητα που πρέπει να τύχει ο χειρισμός του για όλους τους εμπλεκόμενους.

Γνωρίζουμε και είναι πρακτικά αναγνωρισμένο, ότι ο κάθε μορφής εκφοβισμός για να τον περιορίσεις, και σκοπίμως δεν αναφέρω εξαλείψεις, πρέπει τα μέτρα να λαμβάνονται σε επίπεδο συστήματος. Αφορούν τα άτομα που αποτελούν μέρος της μονάδας που συμβαίνει. Και γνωρίζουμε ότι συμβαίνει από το νηπιαγωγείο μέχρι και τον εργασιακό χώρο. Δεν είναι ένα φαινόμενο μόνο της σχολικής μονάδας, πιο συγκεκριμένα, στην οποιαδήποτε ομάδα ανθρώπων ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας και κοινωνικοοικονομικού επιπέδου υπάρχει πιθανότητα να συμβαίνει. Συνέβαινε, συμβαίνει και θα συμβαίνει. Οι ενημερώσεις και οι εκστρατείες, αλλά και οι σκόρπιες διαλέξεις δεν αποτελούν αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης καθώς τα εμπλεκόμενα άτομα στην ανάπτυξη και διατήρηση του φαινομένου ξεπερνούν κατά πολύ τον θύτη και το θύμα μόνο.

Γιώργος Πογιατζής
Σχολικός Ψυχολόγος