Συζητήσεις, αναλύσεις και πολλές εικόνες συνοδευόμενες από σχόλια, χαρακτηρισμούς και απαξίωση συνθέτουν το κλίμα που επικρατεί στα θέματα παιδείας το τελευταίο χρονικό διάστημα. Όλο αυτό γίνεται πλέον καθημερινότητα εντός της κοινωνίας μας, μέλη της οποίας είναι τα παιδιά, τα οποία βιώνουν άμεσα και έμμεσα όλες τις συνέπειες.

Όποιος νομίζει ότι «παιδεία» σημαίνει, σε απόλυτη σημασιολογική έννοια, μόνο το οτιδήποτε συμβαίνει στο πλαίσιο της διδακτικής ώρα, εντός τεσσάρων τοίχων και πίσω από τα θρανία, ας αναλογιστεί την προσωπική του εξελικτική πορεία, κι ας κάνει παύση για κάτι δευτερόλεπτα πριν βιαστεί να απαντήσει. Ίσως να βοηθηθεί από τον διαχωρισμό της παιδείας από την εκπαίδευση, δύο έννοιες που συγχίζονται κάποτε εσκεμμένα και κάποτε όχι. Εκπαίδευση είναι ο τρόπος με τον οποίο αποκτούμε τη γνώση και εκφράζεται κυρίως με τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Αναφέρεται στην παροχή εφοδίων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων με σκοπό, ως επί το πλείστον, την επαγγελματική εξέλιξη και κατηγοριοποίηση του ατόμου. Η παιδεία είναι διαδικασία, και ως τέτοια, επικεντρώνεται στην συνεχόμενη ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Αυτό σημαίνει μια ολιστική ωριμότητα που δεν είναι μόνο γνωστική, αλλά και πνευματική και συναισθηματική και συμπεριφοριστική. Σκοπός της είναι η απόκτηση από το άτομο υπαρξιακής συνείδησης.

Τα παιδιά, τα οποία βρίσκονται στο μάτι του κυκλώνα και απορροφούν τους κραδασμούς από το περιβάλλον τους, γίνονται αποδέκτες μιας άνευ προηγουμένου κατάστασης. Επιχειρώντας να αποτυπώσουμε την εικόνα αυτή, βλέπουμε ότι, ανάλογα με την ηλικία των παιδιών, υπάρχει και ο ανάλογος τρόπος κατανόησης της κατάστασης. Τα πιο μικρά παιδιά ανταποκρίνονται, σχεδόν, αποκλειστικά στα άμεσα άτομα που βρίσκονται κοντά τους και αυτά αποτελούνται από εκείνους που τους παρέχουν την καθημερινή τους φροντίδα, όπως οι γονείς ή και οι παππούδες και γιαγιάδες τους, οι οποίοι, κατ’ επέκταση, ανάλογα με τα προσωπικά τους βιώματα και θέσεις, θα εκφραστούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο για τους εκπαιδευτικούς, το υπουργείο, την κυβέρνηση κλπ. Εδώ το πρόβλημα δημιουργείται εφόσον, για τα παιδιά, κυρίως του Δημοτικού, η εικόνα του δασκάλου της τάξης τους έχει τεράστια σημασία. Τώρα αν βάλουμε στην εξίσωση αρνητικούς χαρακτηρισμούς και απαξιωτικά, μειωτικά σχόλια τότε δημιουργούμε αρνητικά αισθήματα προς εκείνους, στους τα παιδιά μας τους κοιτάζουν για απαντήσεις, με θαυμασμό και εκτίμηση. Επίσης, στις ηλικίες αυτές, υπάρχει και η ανάπτυξη της ηθικότητας, δηλαδή το παιδί, κρίνει τι είναι κακό και καλό, με βάση τα κριτήρια που θέτουν οι σημαντικοί άλλοι στην ζωή του, τα μέλη της οικογένειας ή του κοινωνικού συνόλου που ανήκει, και έμμεσα με το τι αναμένεται από τον ίδιο να πράξει.

Στην εφηβεία πλέον τα πράγματα διαφοροποιούνται δραματικά. Οι έφηβοι δεν θα μείνουν, αποκλειστικά, με την διαμορφούμενη εικόνα για τους εκπαιδευτικούς, όπως αυτή τους παρέχεται. Αντιλαμβάνονται το σύστημα, στο οποίο είναι μέρος του και, κατ’ επέκταση, θα αμφισβητήσουν ακόμη περισσότερο την εξουσία, ενώ παράλληλα, θα αναπτύξουν πιο εύκολα αντίσταση κατά της «αρχής» (των εκπαιδευτικών), αφού εξ ορισμού, η εσωτερική αίσθηση περί ελευθερίας και ανεξαρτητοποίησης είναι κινητήριος τους δύναμη.

Εν κατακλείδι, τεχνικά ομιλούντες, οι συνέπειες μιας παρατεταμένης χρονικά διαμάχη, όπως αυτή εκφράζεται μέχρι σήμερα, δεν είναι ούτε επιφανειακές ούτε εφήμερες και μπορεί να αποτελέσουν αρνητικό σημείο αναφοράς για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών μας.

Γιώργος Πογιατζής
Σχολικός Ψυχολόγος