Πρόκειται για τα παράγωγα των βιωμάτων του κάθε ανθρώπου τα οποία σχετίζονται με την ανατροφή που λαμβάνει μέσα στην οικογένειά του, με τη διαπαιδαγώγηση που τυγχάνει κατά την εκπαίδευσή του, με τη κοινωνικοποίηση που επιτυγχάνει στα πλαίσια του πολιτισμικού, εθνικού και θρησκευτικού του περιβάλλοντος. Πρόκειται για τα «πρέπει» και τα «μη» τα οποία διαμορφώνονται μέσα από μια εξελικτική διαδικασία στενά συνυφασμένη με την γενικότερη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου.

Οι αναστολές βρίσκονται σε μια διαρκή αντιπαλότητα με τις ορμές. Οι ορμές ασυγκράτητες και γενετήσιες καθώς είναι, επιδιώκουν αδιάκοπα να ικανοποιηθούν. Οι αναστολές από την άλλη, εντεταλμένες καθώς είναι να προασπίσουν τις κοινωνικές επιταγές, ακατάπαυστα επιχειρούν να χαλιναγωγήσουν τις ορμές. Όλες αυτές οι διεργασίες προκαλούν μια ανισορροπία, η οποία για να αντιμετωπιστεί απαιτείται η διαμεσολάβηση εξισορροπητικών μηχανισμών –αυτών που καθιερώθηκαν να κατονομάζονται ως «μηχανισμοί άμυνας του Εγώ».

Σε πόσο βαθμό οι επιθυμίες μας ελέγχονται συνειδητά;

Οι διεργασίες που αναφέρονται πιο πάνω είναι κυρίως υποσυνείδητες και επενεργούν κατά ένα επουσιώδη τρόπο στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Έτσι, αυτό που πρέπει να έχει υπόψη του κανείς όταν αναλογίζεται κατά πόσο θα ικανοποιήσει μια επιθυμία του ή όχι, είναι τα περιθώρια που πραγματικά έχει στη διάθεσή του για να καθυποτάξει σε μια ενσυνείδητη επεξεργασία τις επιλογές που έχει ενώπιόν του. Και τα περιθώρια αυτά κατά κανόνα είναι στενά. Πάντως, όσο μια κατάσταση αναμένεται να ενισχύσει το ναρκισσισμό μας, τόσο πιο δελεαστική γίνεται η επιθυμία που μας διακατέχει για την υλοποίησή της.

Δύσκολα επομένως μπορεί να γίνει μια σαφής παραδοχή γύρω από τη γνησιότητα της προέλευσης μιας επιθυμίας. Αποτελεί πάντοτε έναν ιδιαίτερο και ανεπανάληπτο συνδυασμό ανάμεσα στους αμέτρητους συνδυασμούς που μπορούν να προκύψουν ως προϊόν της αδιάλειπτης σύγκρουσης μεταξύ των ορμών και των αναστολών, της αρχέγονης και της εκπολιτισμένης φύσης, του ασυνειδήτου και του συνειδητού.

Πότε είναι καλό να ακολουθούμε τις επιθυμίες μας και πότε όχι;

Εν πάση περιπτώσει, δέκα απλές αλλά βασικές συμβουλές και επισημάνσεις που μπορεί να ληφθούν υπόψη όταν κανείς βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα πότε πρέπει να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του και πότε όχι είναι οι ακόλουθες:

1. Αποφεύγουμε να ικανοποιούμε τις επιθυμίες εκείνες τις οποίες όταν τις ικανοποιήσαμε στο παρελθόν μας προκάλεσαν έντονα αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις.
2. Αποφεύγουμε να υλοποιούμε βιαστικά τις επιθυμίες μας, ιδιαίτερα εκείνες που τα αποτελέσματά τους δύσκολα μπορούν να αλλάξουν ή που εμπεριέχουν μεγάλα ρίσκα.
3. Αποφεύγουμε να ικανοποιούμε άμεσα επιθυμίες μας των οποίων τα αποτελέσματα δύσκολα αλλάζουν ή εμπεριέχουν μεγάλα ρίσκα, όταν βρισκόμαστε σε περιόδους της ζωής μας κατά τις οποίες είμαστε συναισθηματικά ασταθείς.
4. Αποφεύγουμε να ικανοποιούμε άμεσα επιθυμίες μας των οποίων τα αποτελέσματα δύσκολα αλλάζουν ή εμπεριέχουν μεγάλα ρίσκα, σε στιγμές που η κρίση μας είναι περιορισμένη, ή τελούμε υπό σύγχυση.
5. Αποφεύγουμε να ικανοποιούμε άμεσα επιθυμίες μας των οποίων τα αποτελέσματα δύσκολα αλλάζουν ή εμπεριέχουν μεγάλα ρίσκα, όταν βρισκόμαστε εν βρασμώ ψυχής.
6. Αποφεύγουμε να ικανοποιούμε άμεσα επιθυμίες μας των οποίων τα αποτελέσματα δύσκολα αλλάζουν ή εμπεριέχουν μεγάλα ρίσκα, όταν βρισκόμαστε υπό την επήρεια ναρκωτικών, κατασταλτικών ή διεγερτικών φαρμάκων.
7. Αποφεύγουμε να ικανοποιούμε άμεσα επιθυμίες μας των οποίων τα αποτελέσματα δύσκολα αλλάζουν ή εμπεριέχουν μεγάλα ρίσκα, όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση μέθης.
8. Ικανοποιούμε άστοχες και λιγότερο επωφελείς επιθυμίες μας όταν έχουμε χαμηλή ή υπερδιογκωμένη αυτοπεποίθηση.
9. Η αυξημένη ή μειωμένη τάση για ικανοποίηση επιθυμιών τυχόν να συνδέεται με σοβαρά προβλήματα της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη και η μανία.
10. Αποφεύγουμε να ικανοποιούμε άμεσα επιθυμίες μας των οποίων τα αποτελέσματα δύσκολα αλλάζουν ή εμπεριέχουν μεγάλα ρίσκα, όταν οι άνθρωποι που νοιάζονται για εμάς μας παροτρύνουν επίμονα να μην πράξουμε κατά τον τρόπο που εμείς επιθυμούμε.
    
    

Δρ. Κυριάκος Πλατρίτης
Κλινικός Ψυχολόγος - Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής